چه فیلمی به اسکار بفرستیم؟
آیا فیلم «گذشته» بهترین گزینه برای اسکار است؟
اشاره: هر ساله در شهریور ماه، بحث ارسال فیلم به آکادمی اسکار داغ می‌شود. مسئولیت انتخاب و ارسال فیلم بر عهده بخش بین‌المللِ بنیاد سینمایی فارابی است. آیا ایران باز هم امکان رقابت با فیلم‌های خارجی را خواهد داشت؟
*******
امیر اسفندیاری مدیر بین‌الملل بنیاد سینمایی فارابی، یک کمیته هشت نفره تشکیل داده است تا آنها یک فیلم را برای ارسال به آکادمی اسکار، انتخاب کنند. اعضای این کمیته عبارتند از: فاطمه معتمدآريا، مسعود کيميايي، بهروز افخمي، کمال تبريزي، حسن حسندوست، مسعود رايگان، عليرضا زرين‌دست و حسين معززي‌نيا. رئیس و سخنگوی این هیئت نیز جناب امير اسفندياري است.
جلسات این کمیته از روز سه‌شنبه دوم مهر آغاز شد و اعضاء، از میان فیلم‌های اکران‌شده در یک سال قبل، دوازده فیلم را برگزیدند (به ترتیب الفبا):
برف روي کاج ها/ پيمان معادي
بي‌خود و بي‌جهت/ عبدالرضا کاهاني
پذيرايي ساده/ ماني حقيقي
پله آخر/ علي مصفا
حوض نقاشي/ مازيار ميري
دربند/ پرويز شهبازي
دهليز/ بهروز شعيبي
قاعده تصادف/ بهنام بهزادي
کلاس هنرپيشگي/ عليرضا داودنژاد
گذشته/ اصغر فرهادي
گناهکاران/ فرامرز قريبيان
هيس... دخترها فرياد نمي‌زنند/ پوران درخشنده
در جلسه سوم در روز شنبه ششم مهر، دو فیلم گذشته و دربند انتخاب شدند که یکی از آنها به عنوان نامزد اصلی و دومی به عنوان نامزد علی البدل معرفی خواهند شد. توضیحاً اینکه آکادمی اسکار پیشنهاد کرده تا کشورها دو فیلم اصلی و علی البدل ارسال کنند تا اگر فیلم نخست، شرایط شرکت را از نظر برگزارکنندگان دارا نبود فیلم دوم جانشین شود.
شرایط شرکت در آکادمی علوم و هنرهای سینمایی (اسکار)
سندیکای تهیه‌کنندگان امریکا که متشکل از 8 تا 9 کمپانی بزرگ (Major) است جشنواره‌های گلدن گلوب و اسکار را برگزار می‌کند. این جشنواره‌ها عموماً به تولیدات امریکایی اختصاص دارند. جایزه اسکار یک بخش غیرانگلیسی زبان دارد که هر کشور می‌تواند سالانه یک فیلم به آن ارسال کند. بیش از شش هزار نفر در آکادمی اسکار عضو هستند که سالانه به فیلم‌ها رأی می‌دهند. عمدۀ این اعضاء، تهیه‌کنندگان و سینماگران امریکایی هستند.
کسانی که حداقل یک نوبت نامزد اسکار شده باشند حق دارند تا به فیلم‌ها برای نامزدی در اسکار رأی بدهند. تعداد این افراد از شش هزار نفر متجاوز است. دو نفر با ملیت ایرانی در این شمار عضو هستند: مجید مجیدی (نازمزدی برای کارگردانی بچه‌های آسمان ـ 1999) و شهره آغداشلو (نامزدی برای بازیگری در خانه‌ای از شن و مه ـ 2004). کسانی که حق رأی دارند تا فیلم برنده را انتخاب کنند کسانی هستند که حداقل یک نوبت برنده اسکار شده باشند. از ایران فقط اصغر فرهادی در این جمع عضو است. بدیهی است که هر ساله نامزدها و برندگان جدید به جمع اعضای آکادمی افزوده خواهند شد.
هیئت داوران در تمام جشنواره‌ها موظف هستند فیلم‌های ارسالی به جشنواره را ببینند و داوری کنند. اما جایزه اسکار، فیلم‌های اکران شده در یک سال گذشته را مورد بررسی قرار می‌دهد. شرط ورود آن است که فیلم ارسال شده، در طی اول اکتبر تا 31 سپتامبر (10 مهر تا 9 مهر سال بعد)، در کشور سازنده اکران شده باشد. اما این کافی نیست. اگر چنانچه فیلم ارسال‌شده، در سینماهای امریکا نمایش نیابد اعضای آکادمی که اکثر آنها امریکایی هستند فیلم را نخواهند دید و لذا به آن رأی نخواهند داد.
دلایلی علیه ارسال «گذشته» به اسکار
1. فیلم گذشته به لحاظ ساختار، فرم و محتوا به سینمای اروپا نزدیک است. و این بر خلاف فیلم جدایی نادر است که با الگوی فیلم‌های کلاسیک امریکایی (فیلمنامه‌های سه پرده‌ای به سبک سید فیلد) ساخته شده
2. فیلم گذشته، ایرانی نیست و فرهنگ کشورمان در آن جلوۀ چندانی ندارد
3. پیام فیلم «گذشته»، جهانی نیست
4. ریتم کند و خسته کننده‌ای دارد. کنش‌های مؤثر دراماتیک در آن به چشم نمی‌خورد
5. بر اساس آمار و رجوع به تاریخ اسکار، بسیار کم اتفاق افتاده که فیلمی جایزه اسکار خارجی‌زبان را گرفته باشد اما در کشور ارسال کننده ساخته نشده باشد. احتمال برنده شدن فیلم گذشته اندک است
6. جایزه گرفتن فیلم جدایی، یک موقعیت بود و احتمال تکرار آن، کم است
7. باید با ارسال فیلم‌های دیگر، سایر کارگردان‌ها از ایران به جهان معرفی شوند
دلایلی در موافقت با ارسال «گذشته» به اسکار
1. فرهادی یک بلیت برنده دارد و باز هم ممکن است برنده شود. چون در جهان شناخته شده است
2. فیلم «گذشته» در امریکا پخش‌کننده دارد (سونی پیکچرز کلاسیک) و از 20 دسامبر (29 آذر) در امریکا اکران خواهد شد و لذا اعضای آکادمی آن را خواهند دید.
3. برنیس بژو بازیگر نامزد اسکار (هنرمند ـ 2011) در این فیلم بازی کرده که احتمال دیده‌شدن آن را بالا می‌برد
مالکیت فیلم گذشته متعلق به کمپانی ممنتو در فرانسه است. ولی سازندگان اصلی فیلم، ایرانی هستند. طبق قوانین آکادمی، اگر پنج نفر از عوامل اصلی فیلم متعلق به کشور دیگری باشند آن فیلم می‌تواند از آن کشور، به اسکار فرستاده شود. این عوامل پنجگانه عبارتند از: کارگردان، نویسنده، بازیگران، فیلمبردار و تدوینگر. فیلم گذشته چهار مورد اول را دارا است.
چرا فرانسه فیلم «گذشته» را به اسکار نفرستاد؟
گرچه فیلم گذشته در پاریس و با بودجه فرانسوی‌ها ساخته شده ولی آنها این فیلم را از خود نمی‌دانند. چون فیلمنامه و کارگردان فیلم، فرانسوی نیستند. در تاریخ سینما، فیلم‌های زیادی در فرانسه و با بودجه فرانسوی‌ها ساخته شده ولی متولیان سینما در این کشور هیچکدام از آنها را به عنوان فیلم‌های فرانسوی به اسکار ارسال نکرده‌اند. البته کارگردان‌هایی مثل لوئیس بونوئل (متولد اسپانیا) و میشل هانکه (متولد آلمان) در این میان، استثناء هستند. چون این دو کارگردان سال‌های زیادی از عمر خود را در فرانسه زندگی کرده و در آنجا فیلم ساخته‌اند.
لذا امسال کشور فرانسه فیلم رنوار (2012) را بر فیلم گذشته ترجیح داد. این فیلم متوسط به زندگی ژان رنوار فیلمساز فرانسوی (1979-1894) در خلال جنگ جهانی اول می‌پردازد.
فیلم ملکه بهترین گزینۀ ایران برای اسکار
گزینۀ مورد نظر ما، فیلم «ملکه» بود؛ ساختۀ خوب محمدعلی باشه‌آهنگر که متأسفانه در فهرست دیده نمی‌شود. پیام صلح‌آمیز فیلم و نگاه زیبایی که بر فیلم حاکم است از جذابیت‌های آن به شمار می‌رود. علیرضا زرین‌دست با فیلمبرداری شگفت‌انگیزش در این فیلم، شرایط استاندارد شرکت در این جایزه را فراهم آورده است.
برای تحقیق در این خصوص، با جناب معززی‌نیا تماس گرفتیم. ایشان خبر داد که جناب اسفندیاری در همان ابتدای جلسه اول، سه فیلم را از دستور کار خارج کرده است که فیلم «ملکه» نیز از جمله آنها بود. دلیل ایشان زمان اکران فیلم ملکه بوده است. در تحقیق بیشتر متوجه شدیم که سال گذشته، فیلم یه حبه قند و ملکه به عنوان فیلم‌های اصلی و علی البدل معرفی شده بودند. اما سه روز بعد، ایران به دلیل ساخت فیلمی توهین‌آمیز علیه پیامبر اسلام در امریکا، جایزه اسکار را تحریم کرد. لذا نمی‌توان امسال ملکه را فرستاد.
فیلم ملکه (1390) به طور رسمی از 11 اردیبهشت 92 در تهران اکران شده است. سال گذشته بنیاد فارابی برای آنکه بتواند آن را به آکادمی ارسال کند آن را در برخی شهرستان‌ها خارج از نوبت اکران کرد. سه روز بعد از ارسال، ایران درخواست داد تا فیلم‌ها عودت شوند.
و اما بعد...
واضح است که مسئولان سینمای ایران به جایزه اسکار توجه خاص دارند ولی برای آن برنامه‌ریزی نمی‌کنند. مهم‌ترین موارد برنامه‌ریزی که باید در این زمینه صورت بگیرد اینها است:
1. ساخت فیلم‌های خوب و جهانی
2. پخش و اکران فیلم‌های ایرانی در جهان و خصوصاً در امریکا
3. تشکیل کمیته انتخاب حداقل یک ماه پیش از پایان مهلت تا کارها با عجله و در دقایق پایانی صورت نگیرد
باید از مدیران سینمایی پرسید که اگر جایزه اسکار برایتان مهم است چرا برای آن برنامه‌ریزی نمی‌کنید؟ وقتی فیلم خوبی نداریم دلیلی برای شرکت نخواهیم داشت. نفرستادن فیلم بهتر است از ارسال فیلمی که واجد شرایط اولیه نباشد. دو شرط اصلی در این خصوص آن است که فیلم ارسالی باید معرّف فرهنگ ایرانی باشد و ثانیاً شرایط آکادمی را رعایت کرده باشد. خطای بنیاد فارابی در مورد فیلم ملکه از آن مواردی بود که می‌خواستند قوانین اسکار را رعایت کنند اما در واقع سر خودمان کلاه گذاشتیم و این فیلم خوب عملاً چوب دو سر نجس شد؛ به قول آن مثل معروف «از اینجا مانده و از آنجا رانده».
v منتشرشده در مشرق نیوز
نوشتههایی دربارۀ فرهنگ